ایلام كه نگارش دیگر آن "عیلام" است، به معنای مكان مرتفع و كوهستانی است. در كتیبه‌های بابلی، ایلام را "آلامتو" یا "اِلام" خوانده‌اند، كه به قولی به معنای كوهستان یا "كشور طلوع خورشید" است.
دریاچه دوقلو
دریاچه دوقلوی سیاه‌گاو آبدانان در نزدیكی شهرستان آبدانان شامل دو دریاچه یا چشمه بالادست و پائین دست است كه عمق هر كدام از آن‌ها به بیش از ۲۰ متر می‌رسد. این دو دریاچه توسط یك كانال ۱۰ متری به هم وصل شده‌اند. سرچشمه این دو دریاچه از اعماق زمین است.
آبشار آما
آبشار آما در نزدیكی روستای آما و پشت سد ایلام واقع شده است. زیبایی این آبشار در كنار دیواره‌های پوشیده از خزه و سرخس پرسیاوشان، صد چندان می‌شود. درختان زیبای انجیر كوهی، انگور و بلوط پیرامون این محل سرسبز را فرا گرفته‌اند. ارتفاع این آبشار حدود بیست متر است.
دژ میرغلام هاشمی
قلعه میرغلام هاشمی مربوط به اوایل دوره پهلوی است و در شهرستان دره شهر، روستای هاشم آباد واقع شده است. در استان ایلام تعداد زیادی قلعه‌های تاریخی یافت می‌شود.
غار بره زرد
غار عظیم كناتاریكه بره زرد در ارتفاعات سیوان‌كوه بدره و در نزدیكی روستای پاكل قرار دارد. این غار یك حوضچه آبی پرده‌های سنگی، صد‌ها ستون و مجسمه استالاكتیكی و استالاگمیتی دارد. ارتفاع بعضی از تالار‌های داخل غار به ۱۲ متر می‌رسد.
قلعه پوراشرف (دژ شیخ مكان)
قلعه پوراشرف در ۶ كیلومتری ضلع جنوب شرقی شهرستان دره‌شهر در روستای شیخ مكان قرار گرفته است. قلعه دارای سه طبقه به همراه زیرزمین و برج دیده‌بانی است. در راس و در وسط ضلع غربی، یعنی در محل واقع شدن برج‌های دیده‌بانی، به فواصل یكسان از برج، محل‌هایی به‌صورت تیركش وجود دارد كه نشانه‌ی استفاده نظامی از قلعه است.
تاریخ ساخت قلعه
مطابق سنگ‌نوشته‌ی نصب شده بر دیوار ورودی قلعه، این قلعه در سال ۱۳۳۵ هجری قمری در این منطقه از دره‌شهر ساخته شده است. نمای بیرون قلعه با ملاتی از گچ و خاك، اندودكاری شده و نمای داخلی اتاق‌ها با استفاده از گچ سفیدكاری شده است.
پایتخت عیلامیان
دَرّه‌شهر در زمان‌های مختلف تاریخی به علل متعدد بار‌ها ویران و آباد گشته است. از جمله عوامل موثر در ویرانی آن می‌توان از لشكركشی سپاهیان آشور و اعراب نام برد. بنا به نظری، دره‌شهر محل شهر باستانی ماداكتو پایتخت عیلامیان بوده است
آتشكده چهارطاقی دره‌شهر
آتشكده چهارطاقی در حاشیه دره‌شهر در روستای سرخ‌آباد در محلی معروف به "تنوره سرخ گچی" واقع شده است. چارطاقی‌ها را آتشكده‌های دوره ساسانی می‌دانند.
شهر باستانی ماداكتو
این شهر با قدمت بیش از ۱۴۰۰ سال متعلق به دوران ساسانیان است. این شهر دارای برج‌های نگهبانی، خیابان، سیستم آبكشی و دفع فاضلاب بوده است كه بنا به قولی در اثر یك زلزله تخریب و از بین رفته و هم‌اكنون بقایای كمی از این شهر بر جای مانده است.
پل عصر ساسانی
تنگه بهرام چوبین در حدود ۱۲ كیلومتری شرق شهرستان دره‌شهر به پل‌دختر و در میان تنگه‌ای عظیم و صخره‌ای منشعب از ارتفاعات كبیركوه قرار گرفته است. در داخل این تنگه مجموعه‌ای از اماكن مسكونی، بنای شاه‌نشین، حوضچه‌های سنگی آب و برج وجود دارد.
تنگه بهرام
تنگه بهرام چوبین در حدود ۱۲ كیلومتری شرق شهرستان دره‌شهر به پل‌دختر و در میان تنگه‌ای عظیم و صخره‌ای منشعب از پا دانه ارتفاعات كبیركوه قرار گرفته است. در داخل این تنگه مجموعه‌ای از اماكن مسكونی، بنای شاه نشین، حوضچه‌های سنگی آب و برج وجود دارد.
سردار شورشی
آثار باقی‌مانده از دیوار و دژهای نظامی در تنگه بهرام، به بهرام چوبین از امیران دوره ساسانی منسوب است و مكانی بوده برای پناه گرفتن بهرام چوبین در زمان شورش علیه خسرو پرویز. این مجموعه دارای چهار آب انبار سنگی و ناودانك‌های ارتباطی برای نگهداری آب شرب برای مدت طولانی است.
چشمه آبگرم
از مهم‌ترین چشمه‌های استان ایلام چشمه آبگرم دهلران است. این چشمه در فاصله ۳ كیلومتر شهر دهلران قرار دارد. چشمه آبگرم با خواص گوگردی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
پارك جنگلی
پارك جنگلی چقاسبز یكی از فضاهای زیبا و دلنشین ایلام است. این پارك جنگلی حدود چهار هزار هكتار وسعت دارد. در میان این جنگل انبوه كه از درختان بلوط، پسته، زالزالك و انواع گونه‌های گیاهی پوشیده شدهب است. درختانی همچون كاج، سرو، اقاقیا، ارجن، بادام كوهی و گردو را نیز می‌توان در این مجموعه یافت. این پارك جنگلی پرندگان كمیاب و زیبایی مانند بوتیمار نیز دارد.
قبرستان تاریخی
نمایی از یك قبرستان تاریخی با سنگ قبرهای منحصر به فرد كه قدمت زیادی دارند.
طاق شیرین و فرهاد
طاق شیرین و فرهاد مربوط به دوره ساسانی است و در استان ایلام، شهرستان ایوان، بخش زرنه، روستای چهل زرعی، تنگ كوشك واقع شده است. اساس این بنا را طاقی سنگی با پلانی مربع تشكیل می‌دهد. اطلاق نام طاق به این بنا، اشاره دارد به یك اتاقك نیمه زیرزمینی به طول ۳۲۰ سانتیمتر و عرض ۲۹۰ سانتیمتر و ارتفاع ۲۲۰ سانتیمتر از كف طاق.
